Για την αποδόμηση της νεοελληνικής εθνικής ταυτότητα

Πριν ξεκινήσουμε να αποδομούμε την ελληνική εθνική συνείδηση, χρειάζεται ένας ορισμός του έθνους και της λειτουργίας του. Ο παραδοσιακός ορισμός, που εμφανίζεται πρώιμα στον Ηρόδοτο και φτάνει μέχρι σήμερα παραλλαγμένος, είναι αυτός που ορίζει ως έθνος ένα σύνολο ατόμων με κοινή καταγωγή, γλώσσα, θρησκεία, ιστορία, ήθη κι έθιμα και διάφορα άλλα χαρακτηριστικά (εξαρτάται στο ποιος το ορίζει και σε τι στοχεύει ώστε να προσθέσει/παραλείψει επιμέρους στοιχεία). Πάνω σε αυτόν τον ορισμό βασίζουν κατά κύριο λόγο οι εθνικιστές τις ρητορείες τους, προσθέτοντας λίγο συνωμοσιολογία και μια πρέζα μεταφυσικής. Μία διαφορετική προσέγγιση επιχειρήθηκε από την γαλλική φιλελεύθερη φιλοσοφία, σύμφωνα με την οποία έθνος είναι το σύνολο των πολιτών ενός κράτους, ρίχνοντας το βάρος στην υπηκοότητα και τα αστικά δικαιώματα.

Οι δύο ορισμοί είναι διάτρητοι για διαφορετικούς λόγους έκαστος. Ξεκινώντας από τον φιλελεύθερο, μπορούμε να πούμε ότι είναι ελλιπής όσο αφορά την ερμηνεία του εθνικού φαινομένου, ή πιο σωστά του φαινομένου της πολιτιστικής πολυμορφίας και διαφορετικότητας. Επίσης, θέτει στο επίκεντρο των αξιών το αστικό έθνος- κράτος, την υπεράσπιση του έναντι των άλλων κρατών, και την τήρηση των νόμων του. Η παραδοσιακή αντίληψη για το έθνος επανήλθε ως αντίδραση στην φιλελεύθερη στα μέσα του 19ου αιώνα χοντρικά, μέσα από τον γερμανικό ρομαντισμό ο οποίος τροφοδότησε ιδεολογικά τον ναζισμό. Δεν παύει όμως να είναι εξίσου παραπλανητική και προϊόν της φαντασίας. Κι αυτό διότι αδυνατεί να καταγράψει ποιά είναι όλα τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που χτίζουν την εθνική συνείδηση. Η κοινή καταγωγή αίματος σαν ιδέα στεγάζεται σε ημιμαθείς και προγονόπληκτους εγκεφάλους, διότι κάθε γωνιά της γης (με εξαίρεση ίσως μόνο τις απομονωμένες φυλές πρωτόγονων) είναι μια πανσπερμία λαών, που αναμιγνύονται είτε ελεύθερα, είτε μέσα από σειρά πολέμων, κατακτήσεων, βιασμών κλπ. Όσο η ιδέα αυτή χάνει έδαφος το βάρος πέφτει στα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, τα οποία όμως «μπασταρδεύονται» και μπολιάζονται με μεγαλύτερη ευκολία απ’ ότι αναπαράγονται οι άνθρωποι. Αν η θρησκεία είναι στοιχείο εθνικής ομοιογένειας δεν εξηγείται πως υπάρχουν έθνη με περισσότερα από ένα θρησκεύματα χωρίς να παύουν να αισθάνονται έθνος, κι από την άλλη δεν εξηγεί γιατί π.χ. οι Έλληνες δεν ανήκουν στο ίδιο έθνος με τους ομόδοξους Ρώσους. Αναλόγως ισχύει για όλα αυτά τα στοιχεία, και για παράδειγμα η γλώσσα δεν ενώνει εθνικά τους Άγγλους με τους Νεοζηλανδούς, ούτε χωρίζει τους τρίγλωσσους Ελβετούς.

Εμείς θεωρούμε το έθνος σαν μια φαντασιακή κοινότητα, ένα κενό που αντλεί το νόημα του από αυτούς που προσπαθούν να του προσδώσουν νόημα. Και για να το πούμε πιο απλά, το έθνος δεν στηρίζεται λογικά σε κάτι, έθνος είναι η θέληση των ανθρώπων να ανήκουν σε ένα έθνος, είναι μια νεφέλη, μια απάτη που στηρίζει μια μορφή εξουσίας-ετερονομίας. Η ερμηνεία αυτής της φαντασίωσης επεκτείνεται στη σφαίρα της μαζικής ψυχολογίας και όχι μόνο, αλλά το παρόν κείμενο έχει άλλου είδους στόχευση. Κλείνοντας το πρώτο μέρος, η εξήγηση που δεχόμαστε για την πολιτιστικές ομοιότητες/διαφορές μεταξύ των κοινοτήτων είναι τόσο απλή που μάλλον μοιάζει προδοτική στα μάτια ενός φασίστα. Είναι προφανές ότι ομάδες ανθρώπων που μοιράζονται κοινές συνθήκες ζωής και έχουν μια σχετική απομόνωση από τους άλλους, αναπτύσσουν κοινά πολιτιστικά χαρακτηριστικά(στην επιβίωση, την συμβίωση, την έκφραση και τον προσανατολισμό). Παρ’ όλα αυτά, η απομόνωση τους είναι ιδεατή(σαν αυτό που στην φυσική ονομάζεται ιδανική), χρησιμεύει μόνο σχηματικά στην μελέτη της εθνολογίας, και είναι τόσο σχετική όσο και τα ιδεολογήματα περί ανάδελφων εθνών και εθνικής καθαρότητας. Βέβαια αν ο εθνικισμός είχε έστω και ψήγματα λογικής, δεν θα ήταν εθνικισμός αλλά εθνολογία.

Και ας περάσουμε σιγά σιγά στο ψητό. Για να μπείτε στο κλίμα της εθνικής ονείρωξης, φανταστείτε οπτικοακουστικά δάφνες κι εμβατήρια, φανφάρες και ήρωες. Κι όλα γαλανόλευκα! Η ιστορία λοιπόν της Ψωροκώσταινας (σ.σ. ψευδώνυμο του νεοελληνικού κράτους) ξεκινά τον 19ο αιώνα. Η μήπως όχι; Γιατί κάποιοι χονδρέμποροι βιβλίων καυλώνουν το fan club τους μιλώντας για 2500 ετών ένδοξης ιστορίας. Ας μεταφερθούμε στην ετοιμοθάνατη οθωμανική αυτοκρατορία πριν την ελληνική επανάσταση, και πιο συγκεκριμένα στα νότια Βαλκάνια. Όπως και σε κάθε άλλη πολυεθνική αυτοκρατορία με διάρκεια, η υπήκοοι της επιδίδονται σε ένα αλλεπάλληλο μπαστάρδεμα, με αποτέλεσμα την αφομοίωση, διάδοση, εξαφάνιση και σύνθεση πολιτιστικών στοιχείων. Γι αυτό και οι επιμέρους εθνικές ομάδες πολλές φορές χάνουν κάθε ίχνος προέλευσης και συνοχής. Κατατάσσοντας χοντροκομμένα (όπως αρμόζει στην εξ ορισμού μπακαλίστικη αντίληψη του έθνους) τους υπηκόους του σουλτάνου σε εθνικές ομάδες, παρατηρούμε στο νότο τις εξής:

Τούρκοι: Μογγολικής καταγωγής, εξισλαμίσθηκαν τον 960 μ.Χ. (ήταν κυρίως ειδωλολάτρες, αλλά και ορισμένοι χριστιανοί, βουδιστές κλπ) έχοντας ήδη εγκατασταθεί στην δυτική Ασία(περίπου Περσία). Χωρισμένοι κάποτε σε πλήθος φυλών, επικράτησαν εν τέλει οι Οθωμανοί (του φυλάρχου Οσμάν, οι οποίοι έφτιαξαν την τεράστια αυτοκρατορία. Μιλούν την τουρκική γλώσσα. Παρέλαβαν μια προηγούμενη πολυεθνική αυτοκρατορία, την βυζαντινή.

Βούλγαροι: Η προέλευση του ονόματος τους τα λέει όλα (μπουλγαμακ σημαίνει ανακατώνω στα τουρκικά). Μογγολικής καταγωγής, με την έλευση τους περίπου τον 7ο αιώνα προς τα δυτικά εκσλαβίζονται πολιτιστικά. Κατοικούν στην περιοχή των αρχαίων Θρακών (προελληνικό φύλο). Η γλώσσα τους είναι σλαβική κατά το λεξιλόγιο, μογγολική στη συντακτική και γραμματική δομή, με πολλά υπολείμματα της νεκρής θρακικής γλώσσας, με αλβανικές και ελληνικές λέξεις. Χριστιανοί ορθόδοξοι τω θρήσκευμα.

Πομάκοι: Αγνώστου πατρός! Η γλώσσα τους είναι βουλγαρογενής, αλλά είναι μουσουλμάνοι. Ζουν στην Βουλγαρική και Ελληνική Θράκη. Πομαγκάμ=βοηθώ στα βουλγάρικα, επειδή βοηθούσαν τους ομόδοξους Τούρκους.

Σέρβοι: Χριστιανοί ορθόδοξοι σλάβοι, γλώσσα τους τα σερβοκροάτικα. Ο εθνικός τους ήρωας Καραγιώργης ήταν μέλος της Φιλικής εταιρίας, που πάλευε για παμβαλκανική εξέγερση ενάντια στους τούρκους, μένοντας πιστή στη διακήρυξη του Ρήγα Φεραίου το 1797. Αδελφός λαός με τους Κροάτες, που μιλούν την ίδια γλώσσα με λατινικό αλφάβητο (οι Σέρβοι με κυριλλικό) και είναι καθολικοί.

Αλβανοί: Προέρχονται από τους Γκέκηδες(Βόρεια Αλβανία) και τους Τόσκηδες(Νότια Αλβανία). Οι γκέκηδες είναι ιλλυρικής καταγωγής, ενώ οι τόσκηδες είναι ένα μίγμα υλληρίων με έλληνες και ποιος ξέρει τι άλλο. Κυριαρχεί ανάμεσα τους ο μωαμεθανισμός, αλλά με σημαντικά ποσοστά ορθοδόξων και καθολικών. Η γλώσσα τους είναι η συνάντηση της λατινικής με την τουρκική γλώσσα, που αν και άσχετες μεταξύ τους δημιουργήσανε την αλβανική, η οποία παρεμπιπτόντως διασώζει περισσότερες λέξεις της θρακικής, από κάθε άλλη γλώσσα. Ο εθνικός τους ήρωας Σκεντέρμπεης είχε Έλληνα πατέρα και μάνα από τη Σερβία. Χριστιανός, που ως σπουδαστής στην Ιστανμπούλ έγινε μουσουλμάνος για να αναγίνει χριστιανός αργότερα και να μπορεί να συσπειρώσει ευκολότερα τους Αλβανούς ενάντια στους Τούρκους.

Αρβανίτες: Το όνομα δηλώνει την προέλευση εκ της Αλβανίας(Αλβαν-ίτης). Προέρχονται από τους Τόσκηδες, κατεβαίνουν στον ελλαδικό χώρο περίπου τον 14ο αιώνα, και όντας ορθόδοξοι αφομοιώνονται μετά από τόσο καιρό από τους έλληνες. Με την τουρκική κατάκτηση ορισμένοι εξισλαμίζονται και χαρακτηρίζονται λανθασμένα Τουρκαλβανοί από τους Έλληνες. Μιλούν αρβανίτικα. Οι Μποτσαραίοι, ο Μιαούλης, η Μπουμπουλίνα και άλλοι οπλαρχηγοί του ‘21 ήταν αρβανίτες. Ο Κολοκοτρώνης πρότεινε την δημιουργία ελληνοαλβανικού βασιλείου, δίγλωσσου και διθρησκου.

Μακεδόνες: Τώρα αρχίζουν τα δύσκολα. Στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας, πριν την έναρξη του Μακ.Αγώνα το 1903, ζούσαν ανάμικτα Βούλγαροι, Έλληνες(Ρωμιοί), και σλάβοι. Αποτέλεσμα ένα εθνολογικό χάος και κάποιοι να αυτοαποκαλούνται Μακεδόνες (χωρις αξιώσεις για ένδοξους προγόνους). Μιλούν σλαβομακεδονικά. Και όλα ανατρέπονται ξανά όταν βγαίνουν στο προσκήνιο ο ελληνικός και ο βουλγάρικος επεκτατισμός, που προσπαθούν να αρπάξουν ό,τι ό,τι από την ετοιμοθάνατη Οθ.Αυτοκρατορία. Σπάει και η ορθοδοξία σε Πατριαρχείο και βουλγαρική εξαρχεία, και σφάζονται και οι βούλγαροι μεταξύ τους. Για να μην πολυλογούμε, η συνέχεια είναι λίγο ως πολύ γνωστή. Βέβαια γιατί η σημερινή Δημοκρατία της Μακεδονίας διεκδικεί τον Αλέξανδρο τον Καταραμένο (όπως λέγαν τον Μεγαλέκο στην Περσία) δεν είναι περίεργο. Ο σοβινισμός δεν είναι μόνο ελληνικό προνόμιο.

Νεοέλληνες: Τελειώνουμε σκόπιμα με τους “δικούς” μας, που απατώνται ότι είναι η συνέχεια των αρχαίων Ελλήνων. Τα ελληνικά φύλα είναι: Αχαιοί, Ίωνες, Αιολείς, Δωριείς, και κατεβαίνουν ξεχωριστά σαν βάρβαροι στον ελλαδικό χώρο για να αναμιχτούν με άλλα προελληνικά φύλα (Θράκες, Μινωίτες, Πελασγοί, Λέλεγες, Κάρες κλπ) Εν ολίγοις, με βοηθό το Αιγαίο που είναι δίοδος πολιτισμών από 3 ηπείρους, δημιουργούν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Ο οποίος γεννά τον ελληνιστικό, και πεθαίνει με την ρωμαική κατάκτηση για να αναγεννηθεί μέσα από τον Ευρωπαικό Διαφωτισμό. Το Βυζάντιο ήταν η Ανατολική Ρωμαική αυτοκρατορία, όπως και ονομαζόταν (Βυζάντιο ονομάστηκε μετέπειτα από τους ιστορικούς). Και η πολυεθνική αυτοκρατορία μπαστάρδεψε τους Έλληνες, με τους λαούς της Μ.Ασίας (Πέρσες, Μήδοι, Λυδοί κ.α.) και με τον καιρό μαζί με άλλους βαλκανικούς λαούς που προαναφέρθηκαν. Η λέξη Έλληνας στο Βυζάντιο ήταν βρισιά που δήλωνε τον δωδεκαθειστή, ενώ οι κάτοικοι της αυτοκρατορίας ονομάζονταν Ρωμιοί (=Ρωμαίοι) και μιλούσαν την ελληνιστική γλώσσα. Μετά την οθωμανική κατάκτηση, τα ελληνοχριστιανικά υπολείμματα(ελληνικά μόνο στη γλώσσα) ανακατεύτηκαν πολιτιστικά και σεξουαλικά με κάθε λογής “ξένο”. Και αν δεν υπήρχαν οι Δάσκαλοι του Γένους να τους παραμυθιάσουν με μια νέα εθνική συνείδηση, θα παρέμεναν ραγιάδες, ελληνόφωνο χριστιανοί υποτελείς στο σουλτάνο. Με άλλα λόγια, οι Νεοέλληνες είναι έλληνες μόνο στη γλώσσα (αν και η συνέχεια της ελληνικής γλώσσας αμφισβητείται επίσης έντονα), είνα Βυζαντινοί μόνο στο θρήσκευμα, και όσο για την καταγωγή, τα ήθη και τα έθιμα τρέχα γύρευε. Αλλά ας μην το κουράσουμε.

Εν κατακλείδι, το έθνος και η πολιτική του έκφραση, ο εθνικισμός, είναι ένα παραμύθι στο οποίο πρέπει να επιτεθεί ο αγώνας για ατομική και κοινωνικη αυτονομία. Ακόμα και ένας “αγνός” πατριωτισμός, όπως ακούμε συχνά, που δεν υποστηρίζει ανωτερότητα/κυριαρχία έναντι των αλλοεθνών, κρύβει μια παιδαριώδη θεοποίηση του τίποτα, και καταλήγει σε προγονοπληξία- μισαλλοδοξία. Η αντεθνική δράση είναι η αντιπαράθεση (σε επίπεδο λόγου και πράξης) με τέτοια ιδεώδη (από τα πιο “αθώα” αριστεροπατριωτικά, έως τα αιμοσταγή νεοναζιστικά).

ΥΓ1: Μπορεί να κουράσαμε με τις λέξεις ανάμιξη, μπαστάρδεμα κλπ αλλά ήταν αναπόφευκτο για να περιγράψουμε το Βαλκανικό μπάχαλο. Επίσης υπάρχουν πολλές παραλείψεις λογω περιορισμένου όγκου του κειμένου.

ΥΓ2: Προτεινόμενα αναγνώσματα: Β।Ραφαηλίδης “Λαοί των Βαλκανίων”, “Ιστορία του νεοελληνικού κράτους”, Φάμπρικα Υφανέτ “Ένας είναι ο εχθρός”, περιοδικό Sarajevo “Τα μυστικά του βούρκου”.

Μαύρο μελάνι, Νοέμβριος 2011, Συνέλευση χ στο άπειρο