Το οπαδικό κίνημα στο δρόμο της αλληλεγγύης και του αντιφασισμού: Η μάχη της κερκίδας.

Ρεπορτάζ: Κώστας Παπαντωνίου

O Έλληνας οπαδός είναι ταυτισμένος με το προφίλ ενός αδίστακτου χουλιγκάνου. Σπάει κεφάλια, καρέκλες, δοκάρια. Είναι αυτός που κυνηγά τον Σισέ, αυτός που ρίχνει φωτοβολίδες στον Νικοπολίδη, ο ίδιος που χτυπά τον Ευθυμιάδη. Κατά τη συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ, είναι ανεγκέφαλος. Βασικός υπαίτιος για τις άδειες κερκίδες. Πληρώνεται από παράγοντες, από μαφιόζους, φτάνει στο σημείο ακόμα και να σκοτώσει. Αβάσιμες θεωρίες; Όχι. Πρόκειται όμως για γενίκευση. Κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις. Εν μέσω κρίσης, το οπαδικό κίνημα βάζει μπροστά αξίες όπως είναι η αντίσταση στον φασισμό και η αλληλεγγύη. Η ριζοσπαστικοποίηση άρχισε να γίνεται ορατή τον Δεκέμβρη του 2008, με αφορμή τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Όλα τα γήπεδα γέμισαν με πανό διαμαρτυρίας. Η κορύφωση έρχεται τώρα με την έλευση των Μνημονίων.

ΑΠΕΙΡΩΤΑΝ και Fentagin

"H μπάλα τούς παίρνει όλους, αλλά πέρα από τα λαμόγια, τις στρατιές που κάνουν τα θελήματα επιχειρηματιών και όσους υιοθετούν λογικές και πρακτικές που σχετίζονται άμεσα με τη βία, υπάρχουν άνθρωποι που πρεσβεύουν διαφορετικές αξίες. Τους ενώνει μια κοινή αγάπη. Γουστάρουν την εκδρομή, ενώνονται μέσα από τα συνθήματα, κάνουν χαβαλέ στην κερκίδα και δεν σκέφτονται πώς θα τις... παίξουν με όποιον φορά άλλο χρώμα κασκόλ ή φανέλας", λέει στην "Αυγή" ο Ζήσης, οπαδός του ΠΑΣ Γιάννινα και παλαιότερα πρόεδρος του συνδέσμου της ομάδας στην Αθήνα. "Έχω ταξιδέψει σε όλα τα γήπεδα της Ελλάδας. Δεν είναι ψέμα, υπάρχει και η λεγόμενη τυφλή βία και ο χουλιγκανισμός. Υπάρχει όμως ένα μεγάλο υγιές κομμάτι, που ξέρει να αγαπά το ποδόσφαιρο, αλλά να βάζει σε προτεραιότητα σημαντικά κοινωνικά ζητήματα".

Πολλοί φίλοι του ΠΑΣ Γιάννινα ανήκουν σε αυτή την μερίδα. Εκφράζουν συχνά-πυκνά τις πολιτικές και κοινωνικές τους ανησυχίες. Ο σύνδεσμος ΑΠΕΙ ΡΩΤΑΝ μαζί με τους Fentagin του Ατρόμητου δεν χωρίζονται από διμοιρίες των ΜΑΤ και ειδικά συρματοπλέγματα σε κάθε αναμέτρηση των δύο ομάδων. Προτιμούν να αρθρώνουν πολλές φορές έναν κοινό πολιτικό και κοινωνικό λόγο μέσα από αντιρατσιστικά και αντιφασιστικά συνθήματα, πανό και δράσεις.

"Ανακρίβειες και μύθοι"

Η πλειοψηφία των ΜΜΕ δεν δείχνει να συγκινείται ιδιαίτερα. Στις τηλεοράσεις, στα σάιτ, στις εφημερίδες προβάλλονται επί μονίμου βάσεως μπάχαλα. Σπασμένες κερκίδες και ματωμένα πρόσωπα. Το εντυπωσιακό της βίας "πουλάει" περισσότερο. "Δεν έχουμε ιδιαίτερα καλή σχέση με τα ΜΜΕ", σχολιάζει ο Γιάννης, ενεργό μέλος σε σύνδεσμο του Παναθηναϊκού. "Γράφονται ανακρίβειες και καλλιεργούνται μύθοι, που δεν έχουν βάση". Ένας από αυτούς είναι ότι ο κάθε πρόεδρος ομάδας έχει τον δικό του στρατό. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Δεν πρόκειται για κανόνα, όπως πολλοί πιστεύουν, αλλά για μεμονωμένες περιπτώσεις. Διαφορετικά οι σύνδεσμοι δεν θα αντιμετώπιζαν ούτε σοβαρά οικονομικά προβλήματα, σε σημείο που να αδυνατούν να καταβάλουν 4 και 5 νοίκια, ούτε προβλήματα με την αστυνομία. Έχει γίνει μεγάλος αγώνας για να μπορέσουμε να λειτουργούμε αυτόνομα. Το κράτος κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση. Ό,τι πολεμάμε εδώ και χρόνια, το νομιμοποιεί. Σύμφωνα με τον νέο αθλητικό νόμο, ένας σύνδεσμος για να μπορέσει να πάρει άδεια λειτουργίας θα πρέπει να πάρει την έγκριση του ιδιοκτήτη της ομάδας...".

"Ούτε πρόβατα, ούτε κάφροι..."

Ο κόσμος που δραστηριοποιείται στους οργανωμένους είναι κυρίως "πιτσιρικαρία. Οι ηλικίες που παίζουν είναι χοντρικά από μαθητές μέχρι 35άρηδες, 40άρηδες. Οι περισσότεροι ανήκουν σε αυτό που λέμε εργατική τάξη, αλλά με ευρεία έννοια. Μπορεί να δεις, για παράδειγμα από υπάλληλους σε τράπεζες μέχρι λογιστές και οικοδόμους". Πίσω από τους οργανωμένους δεν κρύβονται... κάφροι, αλλά "άνθρωποι που αγαπούν μια ομάδα και αφιερώνουν ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής τους σε αυτή". Οι οπαδοί δεν είναι πρόβατα, ούτε η βία είναι "τυφλή. Πάντοτε υπάρχουν αιτίες πίσω από κάθε πράξη". Η συμμετοχή τους σε σύνδεσμο είναι "μια ωραία διαδικασία. Αναπτύσσονται στενές σχέσεις μεταξύ των μελών του, αρκεί να γουστάρεις πραγματικά την ομάδα και να συμμετέχεις".

Ποιες είναι όμως οι σχέσεις μεταξύ οπαδών της ίδιας ομάδας, αλλά με διαφορετική ιδεολογία; Εν αντιθέσει με το εξωτερικό, όπου τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα και ομάδες όπως η Λάτσιο, η Λιβόρνο, η Ζανκτ Παουλί, η Ελλάς Βερόνα, η Μίλγουολ, η Μαρσέιγ έχουν ξεκάθαρα πολιτικά χαρακτηριστικά, στην Ελλάδα, εφαρμόζεται ο κανόνας του συσχετισμού δυνάμεων. Η πλευρά που είναι ισχυρότερη, αυτή κάνει και κουμάντο, με γνώμονα όμως το καλό της ομάδας.

Ιδιότυπη εκεχειρία

"Σε αυτή τη βάση κοιτάμε να μην υπάρχουν... εμφυλιακές καταστάσεις". Φασίστες και αντιφασίστες δεν κάνουν... παρέα, "όμως σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει μια ιδιότυπη εκεχειρεία. Δεν φωνάζει ούτε η μία ούτε η άλλη πλευρά πολιτικού περιεχομένου συνθήματα. Το ίδιο ισχύει και για τα πανό".

Στον Παναθηναϊκό, παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στροφή μέρους της κερκίδας προς τον αντιφασισμό. Ανήμερα της επετείου του Πολυτεχνείου, στο κτήριο του κεντρικού συνδέσμου, επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, είχε κρεμαστεί πανό που έγραφε "Η χούντα δεν τελείωσε το '73", ενώ από τα μεγάφωνα ακούγονταν για ώρες συνθέσεις στο κλίμα της ημέρας. Λίγες μέρες αργότερα, στις 22.11, μια παρέα οπαδών του Παναθηναϊκού συνάντησε τυχαία τον βουλευτή της Χρυσής Αυγής Κωνσταντίνο Μπαρμπαρούση σε μαγαζί της Λ. Αλεξάνδρας και τον αποδοκίμασε έντονα. Το μήνυμα, σαφές. Ο φασισμός δεν έχει θέση στις τάξεις των οπαδών του Παναθηναϊκού. Στο παρελθόν, στα τέλη της δεκαετίας του '70, είχε γεννηθεί η ΝΟΠΟ (Ναζιστική Οργάνωση Παναθηναϊκών), αλλά με την παρέμβαση της τότε διοίκησης και των υπόλοιπων οπαδών διαλύθηκε.

Στον Ολυμπιακό πάλι, η Ακροδεξιά έχει μεγαλύτερη ισχύ στις κερκίδες τα τελευταία χρόνια. Σπάνια θα υπάρξει κάποια μορφή αντίδρασης ενάντια στον φασισμό. Ρατσιστικά συνθήματα κάνουν όλο και περισσότερο την εμφάνισή τους, όπως στην περίπτωση του Σωτήρη Νίνη. Ο διεθνής με την Εθνική Ομάδα της Ελλάδας παίκτης έχει ακούσει αρκετές φορές το "Δεν θα γίνεις Έλληνας ποτέ, Αλβανέ".

Παρόμοια συνθήματα ακούγονται ακόμα και στις αγώνες της Εθνικής, κατά κανόνα από το πέταλο της... Γαλανόλευκης Στρατιάς, που έγινε... διάσημη από τη διαδήλωσής της ενάντια στη συνδιοργάνωση του Εuro από Ελλάδα και Τουρκία το 2008. Στη Γαλανόλευκη Στρατιά συναντά κανείς συχνά - πυκνά οπαδούς με διακριτικά του Ολυμπιακού. Ωστόσο, το 2004, στον αγώνα Ελλάδα - Τουρκία στο Γ. Καραϊσκάκης, η Θύρα 7 επιτέθηκε κατά των ακροδεξιών στοιχείων, όταν φώναζαν συνθήματα κατά των Τούρκων παικτών.

Θερμές σχέσεις διατηρούν ακόμα οπαδοί των ερυθρόλευκων με αυτούς της Λάτσιο και του Ερυθρού Αστέρα, γνωστούς για τις ναζιστικές τους... τάσεις. Σχέσεις που δημιουργήθηκαν όμως συγκυριακά, λόγω των συναντήσεων που είχαν οι ομάδες σε μεταξύ τους αναμετρήσεις αλλά εξελίσσονται πλέον και σε πολιτική βάση. Yπάρχει επίσης η "Πορφυρά Φάλαγγα", γνωστή και ως "Red Nationalists", που δρα κυρίως διαδικτυακά, απαριθμώντας αρκετά μέλη, αλλά δεν αναγνωρίζεται ως επίσημος σύνδεσμος.

Παρόμοια είναι η κατάσταση στις κερκίδες της Προοδευτικής και της Καλαμάτας. Όμως, στις συντριπτικά περισσότερες ομάδες, οι επανειλημμένες προσπάθειες της Χρυσής Αυγής αποκρούονται. Σε ομάδες όπως η ΑΕΚ κι ο Ατρόμητος, οι σύνδεσμοι Original και Fentagin, αντίστοιχα, δεν αφήνουν περιθώρια για την εκδήλωση φασιστικών φαινομένων.

Έγινε... Λαγός

Ο Χ. οργανωμένος στην Ορίτζιναλ, που δεν επιθυμεί τη δημοσίευση των προσωπικών του στοιχείων, αποκαλύπτει στην "Αυγή" περιστατικό, με πρωταγωνιστή τον νυν βουλευτή της Χρυσής Αυγής Γιάννη Λαγό, όταν ακόμα ο ίδιος στήριζε ενεργά την Ένωση, προ αρκετών χρόνων. "Ο λόγος που αποχώρησε ήταν οι αντιλήψεις του και οι δράσεις του. Με άλλους Χρυσαυγίτες προσπαθούσαν να δημιουργήσουν ένα φασιστικό πυρήνα. Δεν τους το επιτρέψαμε. Όταν σήκωσαν ναζιστικό πανό στη Φιλαδέλφεια, προκλήθηκαν μεγάλες αντιδράσεις και αποχώρησαν. Φυσικά απάντησαν. Για ένα μεγάλο διάστημα απειλούσαν, έδιναν οπαδούς σε μπάτσους και πολλά ακόμα".

Τα αντανακλαστικά της ΑΕΚ απέναντι στον φασισμό οφείλονται σε μεγάλο βαθμό "στην ιστορία μας. Δεν ξεχνάμε τις ρίζες μας ούτε το πως γεννήθηκε αυτή η ομάδα. Είμαστε πρόσφυγες". Εξ ου και τα όσα αναγράφονταν στο πανό που κατέβασε η Ορίτζιναλ στην αντιφασιστική πορεία που έγινε στις 24 Νοεμβρίου στην Αθήνα. "Και το θαύμα της ΑΕΚ πρόσφυγες το έκαναν".

Η Original για τον Στρατούλη

Στην πρόσφατη φασιστική επίθεση που έγινε στον βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, Δημήτρη Στρατούλη, η Original έβγαλε ανακοίνωση με την οποία χαρακτήρισε ανεπιθύμητους τους δράστες και όσους έχουν ανάλογες προθέσεις και "πιστεύω". "Η μεγάλη οικογένεια της ΑΕΚ περιλαμβάνει ανθρώπους χωρίς χρώμα και σύνορα. Οι μισάνθρωποι δεν χωράνε ανάμεσά μας", αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Ένα μήνα νωρίτερα, είχε προχωρήσει σε μαζική κινητοποίηση στο Περιστέρι με αφορμή την προγραμματισμένη εκδήλωση στην πλατεία Δέγλερη, στον Άγιο Ιερόθεο, με ομιλητή τον βουλευτή της Χρυσής Αυγής Χρήστο Παππά, που ήθελε να κάνει ένα... άνοιγμα προς τα Δυτικά Προάστια με την εγκατάσταση γραφείων στην περιοχή, δίπλα μάλιστα από τον χώρο όπου στεγάζονται αυτά του σύνδεσμου της Ένωσης. "Ούτε να το σκέφτεστε" έγραφε το πανό που κατέβασε η Ορίτζιναλ και το μήνυμα ήταν σαφές. Το αποτέλεσμα, άμεσο. Στη Χρυσή Αυγή δεν γίνεται πλέον ούτε... λόγος για το Περιστέρι. "Με τους οπαδούς που έχουν σωστό ιδεολογικό υπόβαθρο δεν έχουμε πρόβλημα. Έχουμε βρεθεί μαζί στον δρόμο και θα ξαναβρεθούμε", σχολιάζει ο Χ.

Αντιφασιστικό "φρόνημα" έχει καλλιεργηθεί ακόμα στον Πανσερραϊκό, στην Παναχαϊκή, στη Λάρισα, στον Ηρακλή, στον Αγροτικό Αστέρα, στη Νίκη Βόλου (επίσης ανέβασε πανό τη μέρα του Πολυτεχνείου), στην Ηλιούπολη, στην Ξάνθη, στον ΟΦΗ (έχει ενεργοποιηθεί ένα μεγάλο κομμάτι οπαδών ενάντια στους ναζί, αναπαράγοντας σχετικά βίντεο και άρθρα, αλλά και μοιράζοντας υλικό), στον Εργοτέλη, στον Λεβαδειακό, στον Παναιτωλικό (πραγματοποίησε αντιφασιστικό συλλαλητήριο στις 17/7 στο Αγρίνιο), στον Ηλυσιακό, στον Απόλλωνα Αθηνών, ενώ αμιγώς αντιφασιστικό χαρακτήρα έχουν ο Αστέρας Εξαρχείων και η Προοδευτική Τούμπας. Σε ΠΑΟΚ και Άρη δεν φαίνεται να υπάρχει ξεκάθαρη πολιτική στάση. Αν και στην περίπτωση των κίτρινων η σημαία του Τσε που κοσμούσε μέχρι πέρσι το πέταλο της 3, δεν άφηνε περιθώρια παρερμηνείας, ενώ στον ΠΑΟΚ τα πανό για "φωτιά σε όλα τα κελιά", αλλά και "Το Κόσοβο ανήκει στην κερκίδα", μας κάνει να μιλήσουμε για μια περίπτωση ιδιότυπης εκεχειρίας.

Οι παράγοντες που παίζουν ρόλο στην ιδεολογική κατάρτιση ενός οπαδού σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με την περιοχή που εδρεύει η ομάδα του, την ιστορία της, αλλά και τα όσα διαδραματίζονται στην κοινωνία. Ένας οπαδός ομάδας που εδρεύει στο κέντρο της Αθήνας και βρίσκεται κοντά στα γεγονότα η ένας οπαδός ομάδας που κινδύνευσε να αφανιστεί εξαιτίας της χούντας, όπως ο Εργοτέλης, έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξει αντιφασιστική συνείδηση.

Βαγγέλης Διαμαντόπουλος:

"Το κράτος φοβάται τους χώρους μαζικοποίησης"

Ο Βαγγέλης Διαμαντόπουλος, βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και χρόνια οργανωμένος οπαδός στον Άρη, παραθέτει τη δική του ματιά για το οπαδικό κίνημα και τη θέση της Αριστεράς μέσα σε αυτό. "Καταρχήν πρέπει να πάρουμε ως δεδομένο ότι ο οπαδός είναι ένας άνθρωπος, μια μονάδα στο σύνολο της κοινωνίας. Έχει ανάγκες, θέλω, και τη δική του κοσμοθεωρία και αντίληψη. Δεν είναι κάποιο ανεγκέφαλο ον. Ο χώρος του γηπέδου, είναι χώρος μαζικοποίησης, ένας γόνιμος χώρος για ανταλλαγή ιδεών και προβληματισμών. Τα καθεστωτικά ΜΜΕ, έχοντας μια βάση από σοβαρές αφορμές, προσπαθούν να πλήξουν το οπαδικό κίνημα. Ο νέος οπαδός έχει ορμές. Ψάχνει να βρει το δίκιο του. Ταυτίζεται με αθλητές, με την ιστορία της ομάδας που υποστηρίζει και διαμορφώνει στη βάση αυτή τη δική του κουλτούρα. Μέσα από το γήπεδο δίνεται πολλές φορές η δυνατότητα να ριζοσπαστικοποιηθεί και η σκέψη του να προχωρήσει παραπέρα. Το κράτος δεν το θέλει αυτό. Εφαρμόζει πρακτικές καταστολής. Η οικονομική εξαθλίωση οδηγεί στην ανάγκη για νέες διεξόδους.

Η διαφορά με παλιά είναι ότι πλέον υπάρχουν δύο πόλοι: του ναζισμού και του αντιναζισμού. Δημιουργείται ένα εμφυλιακό κλίμα, που πρέπει να αποτρέψουμε. Το εξωσυστημικό προφίλ που καλλιέργησε η Χρυσή Αυγή προσελκύει κόσμο και δημιουργεί στρατούς. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρόκειται να χωρίσει την κοινωνία σε στρατόπεδα. Η Χ.Α είναι ένα κενό τηλεοπτικό κόμμα, που έχει την προστασία του κρατικού μηχανισμού. Προτάσσει το μίσος, αλλά δεν δίνει λύσεις. Οφείλουμε να περιφρουρήσουμε από την πλευρά μας, τα δημοκρατικά δικαιώματα του οπαδού. Δεν γίνεται να αντιμετωπίζεται σαν εγκληματίας. Όταν δηλαδή σκοτώθηκε ο Τεμπονέρας, έκλεισαν όλες οι τοπικές οργανώσεις της Νέας Δημοκρατίας; Θα πρέπει όμως και οι ίδιοι οι οπαδοί να βρουν κάποια κοινά σημεία, να μπορούν να συνεννοηθούν και να παλέψουν μαζί".

Radical Fans United: Μια πρωτοβουλία από τους οπαδούς για τους οπαδούς

Με βάση τη λογική που θέλει τους οπαδούς ενωμένους και όχι στα μαχαίρια, πριν από 5 περίπου χρόνια δημιουργήθηκαν οι Radical Fans United. Τον Μάρτιο του 2007, μετά από συμπλοκή οπαδών του Παναθηναϊκού και του Ολυμπιακού, οπαδός των πρασίνων έπεσε νεκρός. Λίγους μήνες αργότερα, προγραμματίστηκε συνάντηση από περίπου 80-100 οπαδούς διαφορετικών ομάδων, οι οποίοι στην πορεία κατέληξαν στον σχηματισμό των RFU τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Αποκλείονται μονάχα όσοι έχουν ρατσιστικές και φασιστικές συμπεριφορές, επιτίθενται σε αντίπαλους οπαδούς επειδή φορούν διαφορετικά χρώματα ή αποτελούν πιόνια της εκάστοτε διοίκησης. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα οπαδοί διαφορετικών ομάδων δρουν μέσα από μια κοινή πρωτοβουλία. Σκοπός τους, η ανταλλαγή απόψεων και η υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους. Κάθε καλοκαίρι μάλιστα πραγματοποιείται φεστιβάλ με παρουσία πολλών οπαδών από διαφορετικές ομάδες και εκδηλώσεις. Η συνύπαρξη δεν αποτελεί ουτοπία.

Αλληλέγγυοι στην πράξη

Συλλογή τροφίμων και ειδών ρουχισμού, εθελοντικές αιμοδοσίες και συμπαράσταση σε ιδρύματα και κοινωνικά ευπαθείς ομάδες συνθέτουν τις προσπάθειες που καταβάλλουν πολλοί σύνδεσμοι για να βοηθήσουν ανθρώπους που στερούνται βασικά αγαθά, εξαιτίας των νέων συνθηκών που επικρατούν στη χώρα. Το Che Guevarra Club του Πανσερραϊκού πρωτοστατεί στις κοινωνικές δράσεις, κάνοντας αγώνα μεταξύ άλλων για την παραχώρηση παρατημένων στρατοπέδων στους πολίτες. Οι "Πάνθηρες" του Πανιωνίου πραγματοποίησαν εκδήλωση ενάντια στα ναρκωτικά, οι Fentagin στο Περιστέρι και οι Green Ghetto του Αγροτικού Αστέρα προχώρησαν σε χαριστικό παζάρι, οπαδοί της ΑΕΚ διοργάνωσαν ειδική εκδήλωση για τους τυφλούς, η τράπεζα αίματος από τον Κεντρικό Σύνδεσμο της Θύρας 13 των οπαδών του Παναθηναϊκού αποτέλεσε ένα από τα πρώτα μελήματα των οργανωμένων του τριφυλλιού, ενώ οι Σύνδεσμοι Φίλων ΠΑΟΚ και η Αυτόνομη Θύρα 10 του Ηρακλή στηρίζουν έμπρακτα το Κοινωνικό Ιατρείο Θεσσαλονίκης.